تکنیک های خلاقیت فردی ، فقط توسط یک فرد قابل‌اجرا و استفاده است و نمی‌توان آن‌ها را به‌صورت گروهی بکار برد . برخی از این تکنیک های فردی عبارت‌اند از:
- تکنیک تعمق Meditation
- تکنیک توهم خلاق Creative illusion
- تکنیک do it (Do it technique)
- تکنیک رسم علائق Doodles
- تکنیک خواب خلاقیت Creative Dream
- تکنیک نگاه با چشم ذهن View with mind eyes
- تکنیک حل ناخودآگاه مسائل Unconscious mind
- تکنیک نمودار استخوان ماهی fish one diagram
- تکنیک چک‌لیست اسبورن Osborn’s checklist
تکنیک do it ، مشهورترین تکنیک فردی است.
توضیح هر یک از این روش‌ها به شرح زیر است:
تکنیک توهم یا درنگ خلاق Creative illusion
خیلی از اوقات ، آنچه را که فکر می‌کنیم واقعیت است ، واقعیت نیست . واقعیت‌ها با 5 حس انسان درک می‌شود.
چیزهایی که چشم می‌بیند و مغز آن‌ها تفسیر می‌کند باعث این خطا می‌شود . چشم می‌بیند اما وظیفه ذهن چیز دیگری است ، کار ذهن مرتب کردن و دسته‌بندی و قابل‌فهم کردن چیزهایی است که پس از دیدن ، مغز آن‌ها ایجاد می‌کند بنابراین تصاویری که در ذهن است ، کپی مستقیم اشیا نیست بلکه کدهای خلاصه‌ای است که از طریق شبکه عصبی مغز می‌رسد.
هدف این تکنیک آن است که فرد بتواند باقدرت توهم ، بعضی از اوقات با خطاهای عمدی ، طور دیگری به مسائل نگاه کند تا واقعیت موضوع را دریابد . این سعی باعث می‌شود مقدار اطلاعات از شکاف موجود در بافت‌های عصبی ، آزادشده و به‌وسیله پیوند با اطلاعات قبلی ، الگوی ذهنی جدیدی بسازد یا موضوع از الگوی ذهنی قبلی به الگوی دیگر انتقال یابد.
این تکنیک نوعی خطای عمومی برای تغییر دید و نگاه و فهمیدن واقعیت موضوع است و شالوده آن بر مبنای سرمایه‌گذاری در خلاقیت به معنای توقف درزمانی است که دلیل موجهی برای توقف نیست یعنی سری را که درد نمی‌کند دستمال ببندید و از عادت‌ها و پیش‌فرض‌های ذهنی برای حل مشکلات ، دست بکشید.
توهم خلاق ، تلاشی آگاهانه ما برای خلاق بودن است تا نیازهای پنهان و شناخته‌نشده بشر را کشف کنیم.
تکنیک do it
این تکنیک از حروف اول 4 کلمه Define به معنی تعریف کردن ، Open به معنی باز کردن ، Identify به معنی شناسایی و Transform به معنی تبدیل کردن گرفته‌شده است و منظور از انتخاب این واژگان آن است که برای حل مشکل ، ابتدا باید موضوع و مسئله به‌طور دقیق تعریف و مشخص شود و سپس ذهن را برای راه‌حل‌های مختلف باز نگه داشت تا بهترین راه‌حل شناسایی و درنهایت آن‌ها به عمل تبدیل کرد.
تکنیک خواب خلاقیت Creative Dream
هنگام خواب ، ضمیر ناخودآگاه انسان ، فعالیتش کم می‌شود و فکر و مغز و روح انسان به آسایش و آرامش بیشتری می‌رسد و دسته‌بندی مطالب در ذهن راحت‌تر انجام می‌شود و احتمال یافتن راه‌حل برای مسائل ، بیشتر می‌شود بنابراین از امکان می‌توان در خلاقیت استفاده کرد.
درروش به خواب سپاری ، هنگامی‌که شب برای خوابیدن به بستر می‌روید ، در مورد موضوع موردبررسی و یا مشکل و یا مسئله‌ای که نیاز به خلاقیت و یافتن راه‌حل دارید ، به‌شدت تمرکز کرده و فک کنید و به تجزیه تحلیل آن‌ها بپردازید و آن‌قدر ادامه دهید تا در همان حالت خوابتان ببرد.
اغلب نیمه‌های شب از خواب بیدار می‌شوید و راه‌حل مناسب را پیدا می‌کنید و یا صبح بانشاط هستید و در خودتان ، راه‌حل مسئله را پیداشده می‌یابید و این روش به‌راحتی جواب می‌دهد ولی باید دقت کنید که در استفاده از این روش ، افراط نکنید چون ممکن است باعث اختلال در خواب بشود یا روز بعد در خودتان احساس کسالت و خستگی کنید.
تکنیک نگاه با چشم ذهن View with mind eyes
ازآنجاکه استعدادهای روحی و روانی در خلاقیت بسیار مؤثر است ، این تکنیک سعی می‌کند این‌گونه استعدادها را به افراد معرفی و آن‌ها تقویت نماید.
اولین بار این تکنیک در سال 1979 توسط اینگو سوان و میشل ابداع گردید.
این تکنیک ، بیشتر بر دورنمایی درونی تأکید می‌کند تا درون بیرونی زیرا برای خلاق شدن لازم است همه پتانسیل‌های فکری و ذهنی ، احساسی ، هیجانی ، روحی ، معنوی ، بصیرتی (شهودی ) ، منطقی و عقل به کار گرفته شوند و فقدان یا ضعف هر یک ، خلاقیت را محدود می‌کند درحالی‌که اکثر افراد به دلیل نظام‌های آموزشی ، محتوای دروس ، روش تدریس و شرایط محیطی و فرهنگی … از توانایی‌های هیجانی ، ذهنی ، روحی و شهودی بالایی برخوردار نیستند به همین دلیل گفته می‌شود اغلب افراد از 10% ظرفیت و توانایی‌های مغزشان استفاده نمی‌کنند.
با این تکنیک و تمرین‌های آن می‌توان از طریق ادراکات فراحسی ، چیزهایی را دید که ازنظر زمان و مکان در مقابلش قرار ندارند . این تکنیک ازیک‌طرف کمک می‌کند تا فرد با تقویت استعدادهای روحی و روانی ، در موقعیت‌هایی فراتر از سطح حواس قرار بگیرد و از طرف دیگر به او می‌آموزد برای رسیدن به واقعیت‌ها ، بعد از دریافت اطلاعات فرستاده‌شده از طریق حواس ، راه‌های زیادی باید بپیماید. به‌عبارت‌دیگر فرد ازیک‌طرف متوجه می‌شود یکی از موانع مهم برای خلاقیت ، تعلق و وابستگی به حواس 5 گانه است و از طرف دیگر متوجه می‌شود که اطلاع ارسالی از حواس ، در حد تخمین راهنمای خوبی برای اوست.
در این روش ، تمرین‌های زیادی به‌وسیله نرم‌افزارهای کامپیوتری جهت تقویت نگاه با چشم ذهن طراحی‌شده ، یکی از تمرین‌ها این است که ابتدا درحالی‌که فرد در حالتی راحت و آسوده قرار دارد ، یک صفحه مشکی ساده به او نشان می‌دهند و از او می‌خواهند که برای چند ثانیه به‌طور خیره به آن نگاه کند سپس از او خواسته می‌شود درحالی‌که چشمانش بسته است ، اشکال ، سمبل‌ها ، اعداد یا رنگ‌هایی را که در مقابل او به نمایش گذاشته می‌شود را تشخیص دهد .
به‌مرورزمان و با انجام تمرینات مکرر ، فرد قادر می‌شود بعد از چند ثانیه ، اشکال و تصاویر را با چشم‌بسته تشخیص دهد و به‌این‌ترتیب ، از مهارت روانی خاصی برای نگاه با چشم ذهن برخوردار می‌شود.
تکنیک حل ناخودآگاه مسائل Unconscious mind
ضمیر ناخودآگاه ، نیروگاه یا کتابخانه بزرگ ذهنتان است. این ضمیر همه تجربیات ، دانش و تصمیمات و ایده‌ها و افکاری که تاکنون داشته‌اید را جذب کرده و ذخیره می‌کند و می‌تواند فورا به این حافظه دسترسی پیدا کند.
ضمیر ناخودآگاه ، همه اطلاعات را ثبت می‌کند و به خاطر می آورد و می‌تواند اطلاعات موجود را به اشکال و الگوهای جدیدی تبدیل کند و در حل مسائل به کار گیرد.
تکنیک ایشیکاوا یا نمودار استخوان ماهی fish one diagram
این تکنیک یکی از روش‌های مفید برای شناسایی مسائل است که هدف اصلی آن شناسایی و تهیه فهرستی از علل احتمالی مسئله موردنظر است و بااینکه تکنیکی گروهی است اما به‌صورت فردی نیز قابل‌استفاده است.
تکنیک چک‌لیست اسبورن Osborn’s checklist
تهیه چک لیستی از سؤالات درباره خلق یک محصول ، یک فرآیند یا بهینه‌سازی آن‌ها و یا هر موضوع تحت بررسی دیگری می‌تواند دیدگاه‌های جدیدی را ایجاد کند و به خلاقیت و نوآوری منجر شود.
یکی از متداول‌ترین چک‌لیست‌ها برای خلق ایده ، چک لیستی است که توسط الکس . اف اسبورن در سال 1953 مطرح شد . او این چک‌لیست را درزمانی طراحی کرد که در یک شرکت بزرگ تبلیغاتی شراکت داشت .
به کمک این چک‌لیست می‌توان یک ایده موجود را به ایده‌ای جدید تبدیل کرد.
یک جلسه تکمیل چک‌لیست در حدود 15 دقیقه الی 1 ساعت به طول می‌انجامد و در یک گروه کاری ، اعضا می‌توانند به‌طور جداگانه چک‌لیست را بررسی کنند و درنهایت پاسخ‌های خود را مقایسه کرده و با استفاده از پیشنهادهای یکدیگر ، ایده جدید به دست آورند.
چک‌لیست اسبورن می‌گوید:
کاربردهای دیگر شامل:راه جدید استفاده ، کاربردهای دیگر در صورت اصلاح ، آیا می‌توان از آن در مواردی دیگر استفاده کرد؟
سازگار کردن یا انطباق شامل:چه چیز دیگری مثل این یا شبیه این است ، چه چیزی را می‌توانیم کپی کنیم ، از چه کسی می‌توانیم تقلید کنیم ، چه ایده‌های دیگری پیشنهاد کنیم.
اصلاح کردن یا تغییر دادن شامل:پیچش جدید ، تغییر رنگ ، تغییر حرکت ، تغییر صدا ، تغییر بو ، تغییر شکل ، چه تغییری ، زاویه دیگری می‌توان به آن داد؟
بزرگ کردن شامل:چه چیزی به آن اضافه کنیم ، زمان بیشتر ؟، تناوب بیشتر ؟، بلندتر ، طولانی‌تر ، مستقیم‌تر ، تکرار ، تکثیر ، تغییرات طول و عرض و ارتفاع
کوچک کردن شامل:چه چیزی از آن کم کنیم ، کوچک‌تر ؟، ریزتر؟، متراکم‌تر؟، کوتاه‌تر؟، پایین‌تر؟، حذف یا سبک‌تر کردن ؟، جداسازی
جایگزین کردن شامل:چه چیزی جایگزین آن کنیم ؟، ترکیبات دیگر ، استفاده از موارد دیگر ، فرآیند دیگر ، مکان دیگر ، روش دیگر ، تعویض اجزا، قدرت بیشتر
ترکیب مجدد شامل:تعویض داخلی قطعات ، الگویی دیگر ، طراحی دیگر ، تغییر برنامه زمانی ، ایده‌ها را ترکیب کنیم ؟، اهداف را ترکیب کنیم؟، خواسته‌هایمان را ترکیب کنیم؟
معکوس کردن شامل:جابجایی مثبت و منفی ، برعکس چطور؟، وارونه‌اش کنیم ؟
روش اجرا چگونه است؟
- محصول یا فرآیندی که می‌خواهید اصلاح شود را مشخص کنید.
- هر یک از فعل‌های چک‌لیست را در مورد محصول موردنظر به کار بگیرید و به کمک سؤال‌های مطرح‌شده برای هر فعل ، تغییراتی را در مورد محصول خود پیشنهاد دهید.
- مطمئن شوید که تا حد ممکن ، تمامی سؤال‌های جزئی را پاسخ داده‌اید.
- تغییرات پیشنهادی خود را مرور کنید تا ببینید کدام‌یک از پاسخ‌ها ، راه‌حل شمارا تأمین می‌کند . درصورتی‌که به‌صورت تیمی به سؤالات پاسخ دادید ، وجه اشتراک پاسخ‌های خود را برای رسیدن به ایده‌های جدید ، مدنظر قرار دهید.
