واقعیت مجازی فناوریی است که در آن محیطی مجازی در جلوی چشمان کاربر قرار میگیرد و براساس حرکت سر و بدن آن محیط مجازی تعامل برقرار می کند. به عبارت دیگر هنگامی که یک فرد هدست واقعیت مجازی را بر روی سر خود نصب می کند، در جلوی چشمان خود محیطی را مشاهده می کند که براساس تغییر موقعیت بدنش تغییر می کند و ذهن انسان پس از مدتی می پذیرد که در یک محیط واقعی قرار گرفته است. یک محیط واقعیت مجازی در هدست واقعیت مجازی توسط اپلیکیشن های اختصاصی آن به وجود می آید. برخی از این محیط ها بصورت گرافیک رایانه ای و سه بعدی هستند و برخی دیگر نیز ویدئوها یا تصاویری 360 درجه از محیط های واقعی هستند که از قبل فیلمبرداری شده اند. با این قابلیت فناوری واقعیت مجازی می‌توان این امکان را فراهم کرد تا افراد بتوانند از امکانات و مکان شما به خوبی دیدن کنند. اغلب محیط‌های واقعیت مجازی در درجه اول، تجربه‌های دیداری می‌باشند که از طریق یک هدست واقعیت مجازی قابل مشاهده و تجربه می‌باشند. برخی از اپلیکیشن ها دارای اطلاعات حسی دیگری مانند تولید صدا هم می‌باشند. محیط‌های شبیه‌سازی شده می‌توانند مانند محیط‌های زندگی واقعی و یا به صورت کاملا متفاوت باشند نظیر آنچه در محیط‌های بازی دیده می‌شود.
تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده
یکی از اشتباهات رایج در میان جامعه ایران در خطاب کردن فناوری واقعیت مجازی با عنوان واقعیت افزوده است. باید گفت که واقعیت افزوده فناوری ای است که در آن تصویر سه بعدی یا اطلاعاتی به صورت متن یا تصویر بر روی تصویر زنده ای که از طریق دوربین موبایل یا تبلت در حال نمایش است نشان داده می شود. البته این فناوری دارای محدودیت هایی است که باعث شده توسعه ی آن به کندی صورت بگیرد و فراگیر نشده باشد. در صورتی که واقعیت مجازی
البته در برخی از اپلیکیشن های واقعیت مجازی با استفاده از دوربین پشتی گوشی همراهی که در هدست قرارگرفته است، تصاویر از محیط ضبط شده و با اطلاعات یا محتوای سه بعدی ادغام می شوند.
عمده ترین کاربردهای فناوری واقعیت مجازی:
- استفاده در صنعت توریسم
یکی از کاربردهای مهم فناوری واقعیت مجازی در گردشگری است. به این صورت که ویدئوها و یا تصاویری 360 درجه و با کیفیت بالا از مکان های توریستی و مهم تهیه می شود و افراد هزاران کیلومتر آنطرف تر می توانند با استفاده از هدست های واقعیت مجازی آن ویدئوها را آنگونه ببینند که گویی در همان جا قرار دارند و به هر طرف که بخواهند می توانند حرکت کنند.
- خودروسازی
از فرآیند طراحی تا نمونه‌های اولیه مجازی، خودروسازان هم دهه‌ها است که از شبیه‌سازی‌های تکنولوژیک بهره می‌برند. شرکت فورد با استفاده از هدست واقعیت مجازی یک مرکز واقعیت مجازی برای توسعه خودروهای بدون راننده خود ساخته است. در آزمایشگاه این شرکت در در بورن میشیگان کارمندان می‌توانند یک هدست واقعیت مجازی را پوشیده، یک صندلی در خودرویی که هنوز تولید نشده داشته باشند و از این طریق داخل و خارج یک خودرو را بازرسی کنند. نمونه‌های اولیه مجازی به طراحان و مهندسان بخش‌های مختلف امکان بازرسی عناصر مختلف مانند موتور از نزدیک را داده تا بتوانند قبل از ورود خودرو به بازار مشکلات احتمالی آن را پیدا و رفع کنند.
- آموزش
صنعت خودرو تنها کاربرد واقعیت مجازی برای اهداف طراحی نیست؛ شرکت تویوتا همچنین از هدست‌های واقعیت مجازی Oculus به عنوان بخشی از کمپین TeenDrive365 خودش استفاده می‌کند تا از این طریق به نوجوانان و والدینشان درباره رانندگی پرخطر آموزش دهد. این شبیه ساز رانندگی که با هدست‌های واقعیت مجازی و یا با مانیتور همخوانی دارد، می‌تواند آموزش در حوزه‌های مختلف را متحول کنند. مقامات شرکت تویوتا می‌گویند واقعیت مجازی می‌تواند با ساده کردن و شبیه‌سازی موقعیت‌های پیچیده برای افراد در سنین مختلف، آموزش شناختی سریع‌تر، موثرتر و کاربردی‌تری را ایجاد کند. اپلیکیشن‌هایی مانند Unimersiv وCerevrum نمونه‌هایی از ابزارهای آموزشی آنلاین مبتنی بر واقعیت مجازی هستند.
- مدیتیشن و سلامت روانی
با استفاده از هدست واقعیت مجازی Oculus و برنامه Guided Meditation VR کاربران می‌توانند مکان شادی مخصوص خودشان را پیدا کنند و به خوبی در یکی از محیط‌های قابل انتخاب از این طریق به مدیتیشن بپردازند. کارشناسان معتقدند که این تجربه می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب ناشی از زندگی پرمشغله روزانه کمک کند. واقعیت مجازی همچنین می‌تواند برای آنهایی که از مشکلات روانی جدی و نیازمند مراقبت بیشتر رنج می‌برند، به عنوان یک ابزار درمانگر مورد استفاده قرار بگیرد. تکنولوژی واقعیت مجازی می‌تواند محیطی امن و کنترل شده را برای بیماران ایجاد کند تا بتوانند در آن با آنچه آنها را می‌ترساند، مواجه شوند. بر اساس مطالعه‌ای که در یک نشریه روانشناسی آمریکایی منتشر شده، این نوع از درمان به وسیله واقعیت مجازی به خوبی درمان با داروها موثر و مفید است.
- استفاده در نمایش مکان های اجاره ای و فروشی
یکی دیگر از کاربردهای این فناوری نمایش همه جهته و کامل فضای داخلی و بیرونی مکان هایی است که برای فروش یا اجاره قرار گرفته اند. بطوری که فرد بیننده به راحتی می تواند بدون حضور در آن مکان، همه جنبه های آن را از طریق هدست واقعیت مجازی بررسی کرده و انتخاب کند. همچنین از این فناوری می توان برای پیش نمایش طرح های نمای داخلی آپارتمان ها استفاده نمود.
- فضانوردی
این روزها دانشمندان ناسا یک ماموریت سخت در پیش دارند؛ جست‌وجوی زندگی در سیاره‌های دیگر. به همین دلیل هم هست که آنها به دنبال تکنولوژی واقعیت مجازی هستند تا بتوانند از طریق آن روبات‌ها را روی مریخ کنترل کرده و راه‌های دقیق و کم خطر را برای فضانوردان پیدا کنند. در لابراتوار Jet Propulsion ناسا محققان هدست Oculus Rift را با تجهیزات سنجش حرکت مربوط به Kinect 2 و Xbox One مرتبط کرده‌اند تا از این طریق بتوانند یک بازوی رباتیک را با حرکات دست اپراتور کنترل کنند.این تکنولوژی در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند برای کنترل مریخ نوردها یا دیگر ابزارها از میلیون‌ها مایل دورتر به‌کار برده شود. با اضافه کردن تردمیل Virtuix Omni هم محققان می‌توانند پیاده‌روی روی سطح مریخ را شبیه‌سازی کنند تا فضانوردان را برای یک فرود موفقیت‌آمیز تقویت کنند. در نمایشگاه CES امسال هم ناسا این شانس را به بازدیدکنندگان داد تا از طریق تکنولوژی واقعیت مجازی بتوانند آنچه را که فضانوردان هنگام صعود به فضا می‌بینند، ببینند و تجربه کنند.