[toc]
نرم‌افزارهای رشته مهندسی صنایع
با توجه به گسترده بودن نرم‌افزارهای مهندسی صنایع، کمی مشکل است که مهندسی بتواند تمامی این نرم‌افزارها و کاربردهای آن را بشناسد و به یادگیری آن بپردازد. ولیکن آشنایی با این لیست می‌تواند در ایجاد رغبت جهت یادگیری یک یا چند نرم‌افزار در یک گرایش خاص از صنایع که به علاقه مهندس بستگی دارد، کمک‌کننده باشد.
در این فصل، با توجه به گستردگی گرایش‌ها به aggregation و اصطلاحاتی بر خواهیم خورد که برخی از آن‌ها یک متدولوژی است و نرم‌افزارهای آن گرایش و حوزه خاص بر اساس آن ساخته و پرداخته شده‌اند که لاجرم به توضیح آن پرداخته شده است تا اگر در جایی دیده شد، جای ابهام باقی نماند. برای مثال در نرم‌افزارهای حوزه برنامه‌ریزی تولید و موجودی رویکردی به نام MRP وجود دارد که نرم‌افزار mini MRP بر اساس آن ساخته شده است و در مورد مدل JIP و OPT در این حوزه نیز اینچنین است و این در حالی است که برخی از منابع از MRP و JIP و OPT تحت عنوان نرم‌افزار یاد می‌کنند. در مورد ESP و CASE نیز همین مشکل وجود دارد.
همچنین برای دومین بار همچون فصل گذشته، در جهت سهولت انتخاب نرم‌افزارهای مشابه در یک حوزه تخصصی مانند msp و پرایماورا در حوزه مدیریت پروژه و یا اهمیت اکسل در مهندسی صنایع، صحبت‌های یکی از بهترین و پرتجربه‌ترین اساتید این حوزه و نرم‌افزارهای یادشده، جناب آقای مهندس امیرعلی عبدالمحمدی نیز نقل‌قول شده است.
گروه نرم‌افزاری آفیس
برگرفته از بخشی از روزنوشت‌های مهندس شعبانعلی:
این روزها همه در رزومه خود به این نکته اشاره می‌کنند که به نرم‌افزارهای office مسلط‌اند اما این تسلط فقط شامل کاربری ساده نرم‌افزار office است. اما معیار خوبی که کمک می‌کند تا آنان متوجه شوند که تا چه حد به مثلاً word مسلط‌اند این است که یک صفحه از مجله‌ای را انتخاب کنند و تلاششان را روی این موضوع متمرکز کنند که آیا می‌توانند دقیقاً همان را در word تولید کنند؟!
درست است که طراحان از word برای این کار استفاده نمی‌کنند و به سراغ نرم‌افزارهایی همچون In Design و Publisher می‌روند اما این تلاش و تمرین به آنان نشان می‌دهد که تا چه حد به فضای word مسلط‌اند و حتی این تمرین در تشخیص فونت‌ها و انتخاب آن نیز مؤثر است.
در مورد اهمیت powerpoint برای ارائه مقالات در کنفرانس‌های معتبر و پایان‌نامه‌ها و دستاوردهای خود به استاد و کارفرما، آن‌قدر بدیهی است که اصلاً جای هیچ توضیحی باقی نمی‌ماند. متأسفانه اینجانب در ساخت پاورپوینت جهت ارائه به اولین کنفرانس بین‌المللی مطالعات بین‌رشته‌ای مدیریت و مهندسی، به‌شدت دچار مشکل بودم و متوجه شدم که هنوز هیچ‌چیزی درباره اسلاید سازی طبق قوانین مختلف در فضای پاورپوینت نمی‌دانم.
اکسل
اکثر کسانی که از Excel استفاده می‌کنند یا در حد Data Entry از آن استفاده می‌کنند و یا ترسیم نمودار. اما یک یا چند مورد از مهارت‌های زیر می‌تواند یک نفر را در اکسل از کاربر معمولی به متخصصی خاص و جذاب تبدیل نماید.
۱ ) ماکرونویسی برای اکسل VBA:
حتی اگر خیلی هم متخصص نباشیم، دانستن نکات اولیه و مبانی ساده آن می‌تواند تمایز بزرگی ایجاد کند.
۲ ) استفاده از نرم افزارهای مکمل اکسل مانند power pivot که برای هوش کسب‌وکار یا Business Intelligence مفید است.
۳ ) استفاده از ماژول‌هایی مانند Power Query که به اتوماتیک کردن فرآیندها در اکسل و به‌روزرسانی جدول‌ها کمک زیادی می‌کنند.
به‌طورکلی Microsoft Visio در پکیج آفیس بسیار کمک‌کننده است اما این کمک از جنس Power Pivot است یعنی به‌صورت مستقل کاربرد اقتصادی و درآمدزا، به‌سادگی برای آن قابل‌تصور نیست و شاید کمی دشوار باشد اما می‌تواند در کنار مهارت‌های دیگر کمک‌کننده باشد.
اما اکسل چیست؟
اکسل، نرم‌افزاری شناخته‌شده است اما کاربرد آن در مهندسی صنایع دارای تعریفی متفاوت همچون استفاده به‌عنوان نرم‌افزار mind map و البته با کارایی کم نسبت به نرم‌افزارهای تخصصی mind map و یا داشبورد سازی و …است. اما تعریف شناخته‌شده‌ای که از اکسل در ذهن همه وجود دارد به این شرح است:
نرم‌افزاری کاربردی که توسط شرکت مایکروسافت نوشته، توسعه و پخش می‌شود که دارای خصوصیات اصلی تمام نرم‌افزارهای صفحه گسترده است و برای محاسبات ریاضی با قابلیت انجام محاسبات دشوار ریاضی و ترسیم نمودار به وسیله ابزارهای گرافیکی به کار می‌رود و با استفاده از جدولی حاوی ردیف‌ها و ستون‌های مختلف، می‌توان به سازمان‌دهی داده‌ها و اطلاعات تحت عنوان lesson leard در مدیریت پروژه و کاربرد خاص اکسل در صنایع و محاسبات و رسم توابع و نمودارها و تجزیه تحلیل آماری پرداخت.
جناب آقای مهندس عبدالمحمدی در مورد اکسل می‌گویند:
هیچ‌چیزی در این عالم هستی وجود ندارد، حداقل در حال حاضر و با علم و تجربه تدریس بنده که اکسل از پس آن برنیاید. هیچ‌چیزی. یعنی فرقی نمی‌کند که شما در یک پروژه بسیار کوچک مشغول به کار باشید یا در یک big project مشغول به کار باشید که بیش از چندین میلیون دلار سرمایه آن است. باور بفرمائید که به‌راحتی توسط نرم‌افزاری همچون اکسل قادر به رفع تمامی موانع خواهید بود.
البته شاید مجبور باشید که زمان بیشتری را بگذارید که مثلاً از قبل برنامه‌نویسی یا VBA انجام بدهید اما واقعاً به‌جرئت می‌گویم که نرم‌افزار اکسل با یک سرو گردن بالاتر از تمامی نرم‌افزارهای دیگری که در کل دنیا وجود دارد، مقام اول در مدیریت و کنترل پروژه و یا اصلاً می‌توانم بگویم که در رشته مهندسی صنایع را به خود اختصاص می‌دهد کما اینکه در رادیو پروژه نیز به مثال بسیار کاربردی آن اشاره شد.
آموزش‌های جناب آقای مهندس عبدالمحمدی در پادکست ۱۳ رادیو پروژه:
این پادکست درباره موضوع یکپارچگی و بحث مدیریت درس آموخته‌ها و مدیریت دانش سازمان و کاربرد اکسل در آن است، که از منظر تخصص مدیریت پروژه‌ای جناب آقای مهندس در پادکست ۱۳ رادیو پروژه به آن پرداخته‌شده است.
اگر بسیار کلی بخواهیم درباره مفهوم Integration managment در حوزه فعالیت‌های مدیر پروژه اشاره‌کنیم باید اینچنین گفت که یکپارچگی در کار مدیر پروژه به دو صورت است:
اول آنکه مدیر پروژه باید با اسپانسر و ذی‌نفعان کلیدی در ارتباط باشد تا بتواند نیازهای آنان را بشناسد تا از چارچوب‌ها و خط مش‌های مشخص شده عدول نکند.
دوم آنکه در کنار همهٔ تفاسیر فوق، باید قسمتی از این اطلاعات را تحت کنترل و راهبری خود داشته باشد یعنی اطلاعات به‌درستی جمع‌آوری‌شده و در اختیار افراد درست قرار بگیرد تا مدیر پروژه بتواند با در کنار هم نگه‌داشتن افراد، رسیدن به اهداف پروژه را بیش‌از پیش میسر کند.
استاندارد pmbok اطلاعات بسیار جالبی را در این زمینه در خود جای داده است. درمجموع یکپارچگی بسیار خوب است اصلاً این موضوع که همه‌چیز سر جای خودش باشد کاملاً خوب است، اینکه مدیر پروژه روال مشخصی دارد و کارهایش درست برنامه‌ریزی می‌شود، درست هدایت می‌شود و در صورت بروز مشکل دقیقاً همه اعضای سازمان می‌دانند که کجای کار می‌لنگد و چه چیزی را باید درست بکنند، و می‌دانند روال انجام کار به چه صورت است و در آخر همه می‌دانند شاخص‌های دستیابی به موفقیت که همان اتمام پروژه تعریف‌شده در سازمان است چیست بسیار عالی است اما آیا این تفاسیر فوق به معنای یکپارچگی است؟ خیر. این به معنی یک قسمت از کار است. این روالی که تعریف شد یعنی همین‌که همه‌چیز سر جای خود است احتیاج به یک تئوری و رویه انجام کار دارد.
اول آنکه پروژه‌هایی که می‌خواهیم انجام شود، منشور می‌خواهند و مهم‌تر از منشور آن است که دانشی که در سازمان جاری است باید سروسامان داشته باشد. سروسامان هم نمی‌دهیم اشکال ندارد حداقل به‌صورت صحیح و درست بایگانی بشوند که بعداً بشود از آن‌ها استفاده کرد. نیازی به هزینه هنگفت و خرید نرم‌افزار mis حرفه‌ای نیست. با همین اکسل هم می‌شود این کار را انجام داد. اکسل دوست نداریم اشکالی ندارد سوراخ که می‌توانیم بکنیم. اوراق را سوراخ کنید و داخل زونکن قرار بدهید ولی خواهش‌ها حتماً این کار را انجام بدهید.
دوستان عزیز، از مصادیق بارز مدیریت یکپارچه آن است که مدیر پروژه باید برای آن‌وقت بگذارد و به آن اهمیت بدهد چراکه بحث مدیریت دانش در سازمان مهم است که مهم‌ترین مثال آن بحث مدیریت درس آموخته‌ها یا همان lesson leard است. زیرا پروژه تمام نمی‌شود مگر آنکه درس آموخته‌های پروژه جمع‌آوری بشود.
اما نکته مهم دیگر در یکپارچگی آن است که دانش سازمان با تکنولوژی آن‌هم خوان باشد. مشکل ما در ایران آن است که یا از تکنولوژی زیاد غش‌وضعف می‌کنیم و یا از نداشتن امکانات ضجه می‌زنیم. نقطه وسط نداریم! دیده‌شده که سازمانی برای مدیریت یکپارچگی امورش، نرم‌افزاری با قیمت گزاف و به دلار خریده است و چون کسی توانایی و تسلط کار با آن نرم‌افزار را در سازمان نداشته است و به دلیل تحریم‌ها نیز، کارشناس شرکتی که نرم‌افزار از او خریداری‌شده امکان حضور در سازمان را نداشته است، پول و نرم‌افزار و مدیریت یکپارچه دانش هر ۳ باهم به زباله‌دان تاریخ پیوسته‌اند. برای همین اکسل به‌شدت پرکاربرد و مهم است که متأسفانه هنوز کاربردهای آن برای بسیاری از مهندسان ما ناشناخته است.
Microsoft Access
از اجزای مایکروسافت آفیس که برای ایجاد پایگاه داده‌های رابطه‌ای استفاده می‌شود. اما امروزه Access در سطح مقدماتی چندان کمک‌کننده نیست. کارهای زیادی را که در گذشته می‌شد با نرم‌افزارهایی همچون Access انجام داد، امروزه نرم‌افزارهای آنلاین و اپلیکیشن‌ها با کیفیت بسیار بالا انجام می‌دهند و Access وقتی مفید است که ساختار پایگاه داده‌ها و T-SQL و بحث‌های دیگر را بدانیم و مسلط باشیم که آنگاه از خانواده Office خارج می‌شود و به فضای دیگری می‌رود و امروز Access در سطح متفاوت آن چندان کاربردی نیست و بهتر است روی سایر بخش‌های office وقت گذاشته شود. بعداً در گروه نرم‌افزارهای تخصصی پایگاه داده، بیشتر درباره اکسس توضیح داده خواهد شد.
نرم‌افزارهای برنامه‌ریزی و کنترل پروژه
۱ ) MSP
MSP برای مدیریت پروژه‌ها بر پایه علم مدیریت پروژه کاربرد دارد. جزء زیرمجموعه نرم‌افزارهای آفیس برای مدیریت زمان پروژه‌هاست که بیش از ۱۰ سال پیش وارد ایران شد تا تصویری بزرگ از پروژه‌ها را در اختیار کاربر قرار بدهد که می‌تواند تمامی جزئیاتی را که برای رسیدن به هدف باید تکمیل شوند را در نرم‌افزار پر کرده و آن را سازمان‌دهی کند و با همین روش سازماندهی‌شده، ایده‌ها و افکار خود را ثبت و آن را به طرحی قابل‌اجرا تبدیل کند و زمان هر فعالیت یا هر فاز از پروژه را تخمین بزند و مطمئن شود که می‌تواند پروژه را در زمان مقرر به اتمام برساند.
به‌طورکلی MS Project عالی‌ترین نرم‌افزاری است که با روشی سازمان‌یافته، ایده‌ها و افکار مدیران پروژه را ثبت و آن را به طرحی قابل‌اجرا تبدیل می‌نماید.
درنهایت، هنگامی‌که پروژه شروع می‌شود کاربر می‌تواند برنامه‌ریزی را با توجه به تاریخ‌های واقعی شروع و پایان فعالیت‌ها به همگام‌سازی کند و در این حالت نرم‌افزار برنامه را مجدداً محاسبه و نشان می‌دهد که فعالیت‌ها تا چه اندازه زودتر و یا دیرتر به اتمام رسیده‌اند و در آخر شاید مهم‌ترین مزیت استفاده از MSP این باشد که در طول مدت مراحل برنامه‌ریزی و انجام پروژه، کاربر می‌تواند گزارش‌هایی که نشان‌دهنده برنامه و میزان پیشرفت کار است را چاپ کند. همچنین این نرم‌افزار، پس از آغاز و اتمام کار برنامه‌ریزی پروژه، برای کنترل و نظارت بر کارهای در دست اقدام همچون کنترل عملکرد واقعی، برنامه‌ریزی روی جدول زمانی پروژه، اصلاح طرح برای رویارویی با احتمالات، ارائه گزارش‌های مطلوب و… نیز کاربرد دارد.
درست است که معمولاً این نرم‌افزار را به‌عنوان یکی از ضرورت‌های نرم‌افزاری بسیار مهم برای مهندسان صنایع مطرح می‌کنند اما نمی‌توان به‌صورت پایدار و بلندمدت به شکل خوداشتغالی و فریلنس (Freelance) با آن درآمدزایی کرد مگر اینکه به‌تدریج عضوی از یک نهاد و مجموعه‌ای شد و با توجه به فضای کاری آن‌ها به این نرم‌افزار مسلط شد.
دلایل تمایز MSP نسبت به رقبا:
۱ ) سهولت کار با نرم‌افزار
۲ ) قابلیت استفاده از امکانات Windows
۳ ) سازگاری با سایر نرم‌افزارهای office MS و شباهت کامل محیط و جعبه‌ابزارهای آن با سایر محصولات مایکروسافت
۴ ) راهنمای online و کامل داخل برنامه
۵ ) وجود گزارش‌ها و View های متنوع
۶ ) امکان تعریف View ها و Table های جدید
۷ ) داشتن یک محیط User Friendly و در برگیری تمامی مراحل یک پروژه از برنامه‌ریزی تا تکمیل و انتقال گزارش‌های نهایی به‌طوری‌که در یک طرح ابزاری ارزشمند برای سازمان‌دهی طرح، زمان‌بندی کارها، اختصاص منابع و هزینه کارها، تنظیم طرح برآورد کردن محدودیت‌ها، آماده کردن گزارش‌ها برای انتقال طرح است.
ویژگی‌های نرم‌افزار:
۱ ) تخمین زمان اجرا و تکمیل کلیه فعالیت‌های پروژه و اطمینان از اجرا و تحویل به‌موقع پروژه
۲ ) به‌روزرسانی تاریخ‌های واقعی آغاز و پایان پروژه پس از ثبت آن
۳ ) محاسبه روند پیشرفت برنامه‌ها با توجه به زمان‌بندی واقعی ثبت‌شده
۴ ) پیش‌بینی زمان‌بندی جدید پروژه یعنی اینکه چقدر زودتر و یا دیرتر از زمان پیش‌بینی‌شده به اتمام خواهد رسید
۵) کمک به برنامه‌ریزی منابع، گزارش‌گیری و گزارش دهی
۶ ) تعریف ساختار شکست کار WBS
۷) تعریف شبکه فعالیت‌ها (Network)
۸) تعریف محدودیت‌های زمانی (constraint)
۹) تعریف منابع (Resource Curve)
۱۰) تعریف و تخصیص تقویم‌های کاری (Calendar)
۱۱) امکان لینک شدن با کلیه نرم‌افزارهای خانواده office
۱۲) امکان به‌روزرسانی اطلاعات (Opdating)
۱۳) تعیین شاخص‌های ارزش حاصله (Earned Value)
۱۴) شبکه‌های پرت (PERT)
۱۵) ماکرو نویسی (Macro)
۱۶) امکان گزارش‌گیری (Reporting)
۱۷) بازگشت به عقب (Undo)
مزایای استفاده از MSP:
۱) مدیریت کارا و مؤثر و زمان‌بندی قابل‌اجرا در پروژه
۲) تعدیل انتظارات اولیه از پروژه‌ها و اجرای آن‌ها به حالت منطقی و معقول
۳) ملموس سازی مراحل اجرایی پروژه برای کارفرمایان و مشتریان
۴) امکان برنامه‌ریزی گام‌به‌گام پروژه
۵) قدرت به‌کارگیری اطلاعات موجود
۶) امکان تحلیل و ارائه گزارش‌های دقیق و حرفه‌ای و ایجاد الگوهای مناسب برای سایر کاربران و امکان سفارشی کردن الگوهای موجود
۷) امکان برقراری ارتباط اثربخش اطلاعات و ارائه آن اطلاعات در فرمت‌های مختلف
۸) افزایش میزان دقت نظارت بهتر بر منابع مالی و سازمانی برای رفع تضادهای حاصل از تخصیص مازاد منابع
۹) دسترسی سریع به اطلاعات موردنیاز برای صرفه‌جویی در زمان و تجزیه تحلیل‌ها
۲ ) Primavera یا P6
سیستم‌های پرایماورا نام تجاری محصولاتی است که به‌اتفاق هم، مجموعه‌ای گسترده برای مدیریت پرتفولیوی پروژه را تشکیل می‌دهند و تمامی اطلاعات و پرونده‌ها به شکل منظم و با ارتباط منطقی ذخیره و نتیجه گزارش‌ها، فرم‌ها و مدارک به‌سادگی در اختیار افراد مجاز قرار می‌گیرد.
پرکاربردترین نرم‌افزار این مجموعه در ایران، نرم‌افزار زمان‌بندی کنترل پروژه (Primavera P6 Enterprise Project Portfolio Management) است که به همراه MSP دو نرم‌افزار بسیار رایج در برنامه‌ریزی پروژه‌های ایرانی هستند و از شروع قرارداد تا پایان پروژه و در کارهای ثبت، پیگیری و کنترل، نقش پررنگی ایفا می‌کند و کامل‌ترین و قدرتمندترین ابزار مدیریت پروژه در سطح جهان است که می‌تواند پروژه‌هایی تا یک‌صد هزار فعالیت را به همراه منابع و محدودیت‌ها سازمان‌دهی کند و اساساً طراحی‌شده تا پروژه‌های بسیار بزرگ و پیچیده را بدون هیچ محدودیتی در تعریف و اختصاص منابع، به شکل کاملاً منعطف و ساده برنامه‌ریزی و کنترل کند.
از قسمت‌های پرکاربرد پرایماورا در کنترل پروژه، مدارک فنی، هزینه‌ها، قراردادها، تدارکات بالا، مجموعه مکاتبات، صورت‌جلسات و تغییرات در پروژه است اما نقش بسیار پررنگ نرم‌افزار پرایماورا در ساخت گزارش‌های گوناگون در مورد بحث پیرامون آخرین وضعیت یک پروژه است. به‌عبارت‌دیگر پرایماورا یک سیستم جامع کنترل قراردادها، مدارک و هزینه‌های پروژه است که با در نظر گرفتن لازمه‌های پروژه، ارتباطات میان اعضای تیم پروژه و مدیران را تحت یک شبکه کامپیوتری سرعت می‌بخشد تا مدیریت مؤثر بر قراردادها بر اساس زمان و بودجه از قبل تعیین شود و ارتباط عوامل پروژه نیز به‌خوبی انجام گردد و به‌وسیله بانک اطلاعاتی مرکزی نرم‌افزار، چگونگی کنترل قراردادها، پیشرفت پروژه و جلوگیری از احتمالات تأخیرهای پروژه بررسی شود.
به‌طور بسیار خلاصه:
ابزار primavera در برنامه‌ریزی، نظارت، کنترل و سازمان‌دهی پروژه‌ها و طرح‌ها و منابع سازمان‌ها به‌صورت یکپارچه برای دستیابی به استفاده کمتر آر منابع در راستای اهداف سازمان استفاده می‌شود و در این صورت احتمال موفقیت چندین پروژه با موقعیت‌های متفاوت به‌طور همزمان افزایش می‌یابد.
تاریخچه پرایماورا
پرایماورا نام تجاری محصولاتی است که مسیر مدیریت پروژه را تکمیل می‌کنند و برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ میلادی (۱۳۶۲ شمسی) به‌وسیله شرکت سیستم‌های پرایماورا معرفی شد که بعد از معرفی و خرید امتیاز شرکت توسط اوراکل، تحت کنترل این شرکت عرضه می‌شود.
تقسیم‌بندی سطوح پروژه در پرایماورا
۱ ) اطلاعات بنیادی و کلیدی پروژه (project Information)
شامل مختصات پروژه، هزینه برآوردی پروژه، عقد قرارداد، اتمام قرارداد، لیست شرکت‌ها و افراد طرف تماس شرکت، پرونده‌ها و…
۲ ) مکاتبات و ارتباطات پروژه (Communication)
تمامی مکاتبات و ارتباطات پروژه شامل امکان تهیه، پیگیری و معتبر سازی مکاتبات وارده و صادره، امکان‌پذیر می‌شود که همگی شامل ثبت و پیگیری صورت‌جلسات و دستور جلسات، مکالمات تلفنی، اعلامیه و اطلاع موارد غیرقابل اجرا، تمامی نامه‌ها، دست‌نویس‌ها و مدارک و بقیه یادداشت‌ها است.
بخش‌های اصلی پروژه در نرم‌افزار:
۱ ) تعریف EPS پروژه‌ها
۲ ) تعریف WPS و کارها، ساخت شبکه پیش‌نیازی و زمان‌بندی پروژه
۳ ) بخش‌بندی منابع، نقش‌ها، مخارج و بودجه‌ریزی، تحلیل منابع
۴ ) ذخیره اطلاعات مانند اسناد، محیط کاری، یادداشت، چت و به‌روزرسانی و کنترل پروژه
۵ ) ذخیره مسائل و مشکلات و پیگیری آن‌ها
کاربردهای primavera:
۱ ) Reporting
گزارش پیشرفت، گزارش‌های تحلیلی هزینه، گزارش‌های تحلیل زمان، گزارش‌های شرحی
۲ ) Team Members
به‌روزآوری وضعیت فعالیت توسط کارشناسان متخصص سازمان
۳ ) Project Management
برنامه‌ریزی مصرف منابع، تحلیل وضعیت مصرف منابع، کنترل کارکرد منابع
۴ ) Project Management
زمان‌بندی پروژه، بودجه‌ریزی، به‌روزآوری، پایش پروژه، مدیریت مسائل و مشکلات، مدیریت ریسک، مدیریت اسناد پروژه
۵ ) Portfolio Management
ایجاد سبدهای پروژه، تحلیل وضعیت سبدها، اولویت‌بندی پروژه‌ها، پایش اهداف استراتژیک
ویژگی‌های پرایماورا
۱ ) مهم‌ترین ویژگی، ساختار Database فایل‌های آن است یعنی هر یک از اطلاعات فعالیت‌ها، منابع، هزینه‌ها، تقویم‌ها، آیتم‌های سفارشی، ساختارهای شکست کار، لی‌اوت‌ها و… در بانک‌های مختلف ذخیره‌شده و بنابراین وقتی پروژه‌ای ایجاد می‌شود حدود ۲۱-۲۳ فایل ایجاد می‌شود که هر یک‌بخشی از اطلاعات پروژه را ثبت و نگهداری می‌کنند و به همین دلیل ساختارهای Database گونه، می‌توان داده‌ها را به اشتراک گذاشت و به‌طور همزمان چندین کاربر می‌توانند بسته به سطح دسترسی تعریف‌شده بر روی برنامه پروژه کار کنند.
۲ ) مدیریت زمان، درآمد، خطرات و دیگر زمینه‌های دانش pmbok
- برنامه‌ریزی پروژه‌های متعدد و مدیریت منابع آن به‌صورت متمرکز و جامع
- دارای سیستم مدیریت ارزش‌افزوده
- برنامه‌ریزی، زمان‌بندی و کنترل پروژه‌ها
- استفاده از منابع و پروژه‌های سازمانی و ایجاد آن‌ها
- امکان ایجاد تعداد نامحدودی برنامه‌های پایه (Baseline)
- برنامه‌ریزی بیشترین فعالیت‌ها برای پروژه‌ها
- تعریف منابع به‌صورت یکسان و به‌کارگیری در چندین پروژه
- خصوصیت منابع به فعالیت‌ها و پیگیری پیشرفت کار
۱۰ ) استفاده از پایگاه داده
۱۱ ) مقیاس گری و نظارت پیشرفت پروژه در مقابل برنامه
۱۲ ) قابلیت استفاده تحت شبکه و به‌صورت همزمان توسط چندین کاربر
۱۳ ) ساخت سطوح دسترسی به کاربران با توجه به سمت سازمانی
۱۴ ) تهیه گزارش‌های زمان‌بندی، پیشرفت، منابع و هزینه‌ها به‌صورت جدولی و نموداری
۱۵ ) میسر بودن یک جز نمودن اطلاعات با بقیه سیستم‌های نرم‌افزاری در سازمان
۱۶ ) استفاده به‌عنوان بانک اطلاعاتی پروژه و ثبت همه اطلاعات مربوط به پروژه
تفاوت MSP با P6
هدف از نشان دادن تفاوت‌های این دو نرم‌افزار کنترل و مدیریت پروژه، نشان دادن برتری یکی بر دیگری نیست بلکه هدف، بیان ویژگی‌ها و خصوصیات منحصربه‌فرد و قابل‌توجه هر یک آر آن‌هاست تا مخاطب بتواند با هوشیاری بیشتری نسبت به استفاده و یادگیری هر یک از این ۲ نرم‌افزار اقدام کند.
درمجموع تفاوت‌های ۲ نرم‌افزار بسیار جزئی است و انتخاب هر یک بیش از هر چیزی به نیازهای سازمان و نوع پروژه‌ای بستگی دارد که از طرف سازمان تعریف می‌شود.
۱ ) هر دو نرم‌افزار برای مدیریت جامع پروژه‌های عظیم طراحی‌شده‌اند اما P6 قابلیت کنترل پروژه‌های عظیم را دارد و MSP برای مدیریت پروژه‌های کوچک‌تر به کار می‌رود.
۲ ) MSP امکان ایجاد تنها ۱۱ عدد Baseline را برای یک پروژه واحد به کاربر می‌دهد اما این مقدار برای P6 نامحدود است.
۳ ) پلت فرم چندکاربره از ویژگی‌های هر دو نرم‌افزار است اما در نرم‌افزار پرایماورا چندین کاربر به‌صورت همزمان می‌توانند روی یک پروژه واحد کار کنند درحالی‌که MSP پروژه را هنگامی‌که کاربر در حال ویرایش اطلاعات و با افزودن اطلاعات است بر روی سایر کاربران مجاز قفل می‌کند. و از قابلیت‌های P6 در این زمینه، امکان تعریف سقف مجاز دسترسی هر کاربر در یک پروژه است.
۴ ) ایجاد تقویم سفارشی بر اساس منابع و پروژه خصوصیتی است که هر دو نرم‌افزار دارند اما امکان ثبت دستاوردها و وقایع روزانه در تقویم Microsoft MS-Project قابلیتی است که تنها به‌صورت دستی در P6 امکان‌پذیر است.
۵ ) قابلیت پیش‌بینی ریسک‌های احتمالی پروژه و تبدیل مستقیم اطلاعات پروژه به HTML برای اشتراک‌گذاری در وب و همچنین لایت کارهایی که حداکثر تا یک ماه آینده باید انجام شوند به رنگ زرد، ازجمله مواردی است که در پلت فرم پرایماورا به‌صورت پیش‌فرض موجود است و برخی در صورت ارتقای نرم‌افزار MSP قابل‌اجراست.
صحبت‌های جناب آقای مهندس امیرعلی عبدالمحمدی در این خصوص که MSP بهتر است یا پرایماورا؟
اگر من بخواهم به‌عنوان کسی که سال‌هاست این دو نرم‌افزار را تدریس می‌کند توضیح اندکی بدهم تا انتخاب آسان‌تر شود باید این‌گونه بگویم که اگر می‌خواهید در یک شرکت کوچک کارکنید یا مثلاً یکسری پروژه‌های روتین را انجام بدهید مثل یک پروژه ساختمان‌سازی یا یک پروژه دم‌دستی، یک‌چیزی که مثلاً ۱۰ روز، ۲۰ روز، یک ماه، یک سال احتیاج به زمان دارد آنگاه واقعاً MSP تمام حاجات و نیازهای شما را رفع می‌کند اما اگر بخواهید وارد یک سازمان خیلی بزرگ بشوید، سازمانی که پروژه‌های خیلی زیاد و متنوعی دارد و شما به‌عنوان کارشناس کنترل پروژه تمامی این پروژه‌ها را باید درآن‌واحد تحت کنترل داشته باشید و خواستار آن هستید تا یک کار تمیز و بدون غلط و bug را پشت سر بگذارید، نظر من ۱۰۰% به شما پرایماوراست ۱۰۰%. بسیار نرم‌افزار گسترده‌ای است و فوق‌العاده کار کردن با آن در کنار سختی‌های فراوانش لذت‌بخش است زیرا محیط آن User Friendly نیست ولی اگر چم‌وخم آن را بدانید به‌مراتب از کار کردن با نرم‌افزار MSP جذاب‌تر است. این البته نظر شخصی من به‌عنوان مدرس این دو نرم‌افزار بود ولی ممکن است نظر دیگری اینچنین نباشد.
اما همان‌گونه که قبلاً نیز در توضیحاتی به آن اشاره کردم، نرم‌افزار اکسل با یکسر و گردن بالاتر از تمامی این نرم‌افزارهایی که در کل دنیا وجود دارد، می‌تواند مقام اول را در مدیریت و کنترل پروژه به خود اختصاص بدهد.
۳ ) WPS Pro
نرم‌افزار Critical Tools WBS Schedule Pro یک نرم‌افزار کامل و جامع درزمینهٔ مدیریت کنترل پروژه است که مبتنی بر ویندوز بوده و ترکیبی از یک نمودار ساختار شکست (WBS)، یک نمودار شبکه، یک نمودار گانت، یک برگه کار و چندین ویژگی اختصاصی برای تولید ابزار قدرتمند اما آسان برای استفاده ابزار برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه‌هاست.
WPS Pro با ماکروسافت پروژه و دیگر سیستم‌های مدیریت پروژه ادغام می‌شود تا کاربر بتواند ویژگی‌ها و قابلیت‌هایی را که در ابزارهای او وجود ندارد را اضافه کند و اگر کاربر تغییری در نرم‌افزار انجام دهد این تغییر روی فایل در نرم‌افزار MSP نیز قابل‌اعمال است مثلاً اگر فعالیتی در نرم‌افزار اضافه کنید این فعالیت در MSP نیز اضافه می‌شود. درواقع WBS chart Pro همان مشخصات نرم‌افزار MSP را در قالب نمودار درختی ارائه می‌دهد و از ابزارهای آن برای شکستن پروژه به بخش‌های قابل مدیریت استفاده می‌شود.
ویژگی‌های کلیدی:
۱ ) کنترل و مدیریت آسان پروژه‌های پیچیده با استفاده از نمودارهای WBS chart و Gantt chart و Network chart
۲ ) تعریف پروژه‌ها در هر سایزی و با هر تعداد عملیات
۳ ) امکان چاپ با هر پرینتر یا پلاتری در اندازه‌های مختلف برای نسخه‌های چاپی بزرگ
۴ ) استخراج نتایج خروجی باکیفیت بالا
۵ ) امکان به تصویر کشیدن نمودارها به‌صورت گرافیکی
۶ ) امکان تغییر اندازه پروژه‌ها و تعداد وظایف
۷ ) نرم‌افزار کاربر محور و سازگار با هر برنامه مدیریت پروژه
۸ ) مدیریت، بررسی و به‌روزرسانی پروژه با استفاده از ابزار Task sheet
۹ ) نرم‌افزار برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه مبتنی بر ویندوز و ترکیبی از ساختار شکست کار نمودارهای WBS
۱۰ ) برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه‌ها با استفاده از یک رویکرد بالا به پایین در نمودار WBS
۳ ) Project Scheduler
۴)Ace Planner
نرم‌افزارهای طراحی و تحلیل سیستم
۱ ) Power Designer
یک ابزار پیشرو درزمینهٔ مدل‌سازی و مدیریت داده‌ها و تحلیل و طراحی و مدل‌سازی و بهبود و مهندسی مجدد فرآیندهاست که برای ایجاد مدل داده‌ها، معماری اطلاعات و معماری سازمانی، تجزیه تحلیل و مدیریت تغییرات در طراحی و مدیریت داده‌ها و رسم و مدل‌سازی نمودار er به کار گرفته می‌شود اما مهم‌ترین کاربرد آن، طراحی و پیاده‌سازی پایگاه داده‌هاست که به‌وسیله آن، کاربر دیتابیس‌ها را کنترل می‌کند.
همچنین Power Designer به‌عنوان ابزاری قدرتمند در نقشه‌کشی و مدیریت گذار یک سیستم پیچیده مالی محسوب می‌شود و به دلیل درگیری با مدل‌سازی داده‌ها در سیستم فعلی و چیزی که پس از دوران گذار به دست می‌آید، توسط مهندسین کامپیوتر و فناوری اطلاعات قابل‌استفاده است. بنابراین توسط این برنامه، اطلاعات پیچیده بسیاری دریافت و تصویری از وضعیت این اطلاعات پس از اعمال تکنولوژی‌های جدید به دست می‌آید و به همین دلیل است که این نرم‌افزار به‌عنوان ابزاری برای ایجاد تغییرات اساسی در سیستم و گنجاندن تکنولوژی‌های جدید در آن شناخته می‌شود که در این صورت، مدل‌سازی داده‌ها و ارتباطات ضروری است.
به‌طورکلی، Power Designer نرم‌افزاری است برای ساده‌تر کردن کار مدل‌سازی داده‌ها و نیز طراحی و نمایش مکانیکی سیستم‌های نرم‌افزاری که از نیازهای مهم دانشجویان و مهندسان است.
تاریخچه:
Power Designer توسط شرکت sybase ارائه‌شده است. این شرکت به‌عنوان یکی از فعالان حوزه نرم‌افزار و خدمات شناخته‌شده است که در اوایل دهه ۸۰ میلادی با عنوان system ware تأسیس شد و در اواخر همین دهه به sybase تغییر نام داد و محصولات متنوعی در حوزه نرم‌افزار ارائه داده است که یکی از مشهورترین آن‌ها، Power Designer است.
مشخصات فنی نرم‌افزار:
۱ ) پشتیبانی از BPMN
۲ ) تولید کد به‌صورت C،Net، جاوا و غیره
۳ ) مدل‌سازی انارهای داده
۴ ) تولید گزارش به فرمت‌های مختلف
۵ ) تجزیه‌وتحلیل نیازمندی‌ها
۶ ) مدل‌سازی اشیا
۷ ) امکان شبیه‌سازی فرآیند
۸ ) امکان کار به‌صورت گروهی
۹ ) امکان تولید زبان BPLE
پشتیبانی فنی و اجرایی:
۱ ) Microsoft Windows
۲ ) نصب پایگاه داده برای کار تیمی و گروهی
ویژگی‌ها:
۱ ) ترسیم فرآیندها، داده‌ها، اشیا و تحلیل و شبیه‌سازی آن‌ها
۲ ) پشتیبانی کلیه RDBMS های جدید و پیروی از استاندارد BPMN
۳ )Power Designer از زبان مدل‌سازی UML پشتیبانی می‌کند و با ۶۰ دیتابیس مختلف خروجی می‌دهد و با اکثر محیط‌های برنامه‌نویسی مانند وات نت، جاوا، اکلیپس (eclipse)، Power Builder، workspace و … تعامل دارد.
۴ ) قابلیت اتصال به SQL Server
۵) رسم و مدل سازی نمودار er
۲ ) STELLA یا i think
نام دیگر نرم‌افزار STELLA، I think است. یک‌زبان برنامه‌نویسی گرافیکی برای مدل‌سازی دینامیک سیستم است که در سال ۱۹۸۵ توسط Barry Richmond معرفی و توسط کمپانی isee عرضه شد.
این برنامه به کاربران اجازه می‌دهد تا مدل‌هایی را به‌صورت گرافیکی برای حل مسائل پیچیده ایجاد و اجرا کنند. این مدل‌ها توسط ۴ بلوک پایه ایجاد می‌شوند.
STELLA در دانشگاه‌ها به‌عنوان یک ابزار یادگیری مورداستفاده قرار می‌گیرد و در زمینه‌های مختلفی از کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی به‌کاررفته است و در بین محققان، ابزاری ساده و ارزان است.
۳ ) Enterprise Rational Rose
یکی از ابزارهای قدرتمند و مهم و کاربردی زبان برنامه‌نویسی UML برای مدل‌سازی و همچنین تحلیل و طراحی تیم‌های نرم‌افزاری با پشتیبانی از منطقشی گراست که سرعت و دقت عمل بسیار بالایی دارد و به تجزیه تحلیل سیستم‌های نرم‌افزاری کمک می‌کند و با استفاده از آن می‌توان نرم‌افزارهای ساخته‌شده با زبان‌های visual، java، CORBA، visual c++، ANSI c++، c++ و Basic را به‌راحتی مدل‌سازی کرد.
به‌وسیله این نرم‌افزار، کاربر می‌تواند قبل از آنکه کدی بنویسد سیستم خود را مدل کند و با استفاده از مدل به‌راحتی روال طراحی را در عین ارزان و کم‌هزینه بودن آن، اداره و کنترل کند و از این قابلیت بهره‌مند شود که سیستم از معماری معتبر برخوردار است.
تاریخچه:
این نرم‌افزار متعلق به شرکت Rational بود ولی در ۲۰ فوریه ۲۰۰۳ توسط شرکت IBM خریداری شد و این نسخه، اولین نسخه‌ای است که در سال ۲۰۰۶ توسط شرکت IBM ارائه شد.
کاربردها:
کاربرد عمده این نرم‌افزار برای طراحی مدل‌های کد و تولید کدهای پیش‌تولید برای هدایت بیشتر پروژه‌های بسیار بزرگ و تجزیه تحلیل مکانیزم و ساختارهای بزرگ که نیاز به محاسبه و برآورد مقیاسی دارند است.
اخیراً تجزیه تحلیل صفحات وب سازمان‌ها و نهادهای دولتی و پیاده‌سازی آن‌ها از طریق محیط‌های برنامه‌نویسی، به این صورت است که به‌وسیله متدهای مهندسی UML این نرم‌افزار عمل می‌کند.
نکته:
شاید این نرم‌افزار برای مهندسان نرم‌افزار بیشتر کاربرد داشته باشد تا مهندسان صنایع، اما آشنا بودن مهندس صنایع با این نرم‌افزار خالی از لطف نیست.
۴ ) Vensim
۵) System Analysis
۶)Fuzzy Gen: برای طراحی و تحلیل سیستم کاربرد دارد.
۷ ) Easy case: برای تحلیل و آنالیز عملیات و سیستم کاربرد دارد.
این نرم‌افزار مبتنی بر کیس است و بر اساس آن نوشته‌شده است. درواقع CASE یکی از همان aggregation هایی است که در مقدمه ابن فصل توضیح داده شد که برخی از نرم‌افزارهای یک حوزه خاص بر اساس یک مدل یا متدولوژی و… نوشته می‌شوند و مبتنی بر آن هستند که توضیح داده خواهد شد. حال زمان آن رسیده است تا اولین aggregation شرح داده شود.
CASE چیست؟
CASE برای گسترده وسیعی از نرم‌افزارها و ابزارهای مورداستفاده برای طراحی و پیاده‌سازی برنامه‌های کاربردی است که ابزارهای آن مشابه ابزارهای طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) هستند که برای طراحی محصولات سخت‌افزاری و یا نرم‌افزاری به کار برده می‌شوند مثل ابزارهای شبیه‌ساز مدارات الکتریکی و منطقی و اتوکد و…
این ابزارها برای توسعه نرم‌افزار با کیفیت بالا، بدون نقص و قابل نگهداری به‌کاربرده می‌شوند که اغلب با روش‌های توسعه سیستم‌های اطلاعاتی به کمک ابزارهای خودکار که در فرآیند توسعه نرم‌افزار می‌توانند مورداستفاده قرار بگیرند، استفاده می‌شوند.
درواقع ابزارهایی مانند CASE، برای کمک به مهندسان نرم‌افزار در طول چرخه عمر نرم‌افزار ایجاد شده‌اند تا به تحلیل، طراحی، برنامه‌نویسی، آزمون و تست نگهداری و… نرم‌افزار کمک کنند.
طبقه‌بندی CASE:
CASE مخفف Computer-aided software engineering است که توسط Alfonso Fuggetta در ۳ دسته طبقه‌بندی‌شده‌اند و هر یک از نرم‌افزارهای مبتنی بر CASE بر اساس یکی از این طبقه‌ها و زیرمجموعه‌های آن نوشته‌شده است. این طبقه‌بندی به شرح زیر است:
۱ ) ابزارهایی برای پشتیبانی از وظایف خاص در چرخه زندگی هستند
۲ ) Workbench ها که ترکیب ۲ یا بیشتر از ۲ ابزار با تمرکز بر روی یک بخش خاص از چرخه زندگی نرم‌افزار هستند.
۳ ) محیط‌هایی که ترکیبی از ۲ یا چند ابزار یا Workbench را دارند و در طول چرخه زندگی نرم‌افزار، پشتیبانی کاملی انجام می‌دهند و به ۶ دسته به شرح زیر تقسیم می‌شوند:
۳-۱ ) کسب‌وکار (تجارت) و تجزیه تحلیل و مدل‌سازی مانند مدل‌سازی EIR، مدل‌سازی شی‌گرایی و…
۳-۲ ) توسعه و گسترش نرم‌افزار با ابزارهای CASE ممکن است. طراحی و ساخت فازهای چرخه زندگی نرم‌افزار و اشکال‌یابی و اشکال‌زدایی محیط را می‌توان با این ابزارها انجام داد. برای مثال از ابزار GUN Debugger استفاده کرد تا سیستم را دیباگ کرد.
۳-۳ ) تأیید و اعتبار سنجی نیز ازجمله وظایفی است که با ابزارهای CASE امکان تحقق دارند. تجزیه تحلیل کد و تشخیص صحت عملکرد برنامه نوشته‌شده و کارایی آن و… ازجمله کارهایی است که در این زمینه انجام می‌شود.
۳-۴ ) مدیریت پیکربندی:
کنترل ورود به مخزن اشیا و فایل‌ها و خروج آن‌ها. برای مثال با استفاده از SCCS و CMS (سیستم مدیریت محتوا)
۳-۵ ) متریک (واحد اندازه‌گیری) و اندازه‌گیری و سنجش معیار و اندازه‌ها:
تجزیه‌وتحلیل کد به دلیل پیچیدگی، ماژول‌مند بودن و تابع‌های مناسب داشتن و عدم استفاده از go to (چراکه فهم کد و اندازه‌گیری و سنجش و کنترل آن را مشکل می‌کند)، عملکرد و غیره.
۳-۶ ) مدیریت پروژه:
مدیریت طرح پروژه و وظیفه‌ها و تکالیف داده‌شده و برنامه‌ریزی برای کارها تا پروژه در زمان و بودجه تعیین‌شده به نتیجه برسد.
روش‌های تشخیص ابزار CASE:
تمایز قائل شدن بین Upper CASE and Low CASE بودن.
ابزارهای Upper CASE کار پشتیبانی از تجارت و کسب‌وکار و تجزیه تحلیل و مدل‌سازی را انجام می‌دهند.
زبان‌های تصویری و نمودارهای سنتی و قدیمی همچون نمودارهای Decission table و Decision Tree و Structure charts و ER Data flow diagram برای ابزارهای Upper CASE به کار می‌روند.
نرم‌افزارهای مدیریت مالی
۱ ) Money Maximezer
۲ ) Winston
۳)MYOB
MYOB یک شرکت استرالیایی است که به دلیل تولید و عرضه نرم‌افزار حسابداری به همین نام، به برندی مشهور در استرالیا و نیوزیلند تبدیل‌شده است.
به نقل از PC Pro پس‌ازآن که MYOB تصمیم گرفت تا با ترک بازار کشور انگلیس، بر تلاش خود در کشور استرالیا متمرکز شود، شرکت Mamut واحد انگلیسی این شرکت را در سال ۲۰۰۸ خرید.
Mamut به‌طور مرتب و در طول ۲ سال، از محصولات شرکت MYOB در انگلیس پشتیبانی کرد ولی این روند متوقف شد و پس‌ازآن تمامی نسخه‌های انگلیسی این نرم‌افزار غیرفعال شد.
MYOB در هر بار راه‌اندازی، برای جلوگیری از کپی غیرمجاز و محافظت از مجوز نرم‌افزاری، توسط یک سرور اینترنتی موردبررسی و بازبینی قرار می‌گیرد و این سیستم طوری برنامه‌ریزی شده بود که در ۳۱ دسامبر ۲۰۱۱ (۱۰ دی ۱۳۹۰) نرم‌افزار غیرفعال شد.
بااین‌حال آقای ریچتر مدیر Mamut در انگلیس با اشاره به اینکه بسیاری از کاربران این نرم‌افزار، تغییرات موردنظر را برای مقابله با این معضل اعمال کرده‌اند ولی گروهی دیگر منتظر فرارسیدن آخرین مرحله هستند گفت:
کاربران ویندوزی MYOB باید به استفاده از محصولات دیگر نرم‌افزاری رو بیاورند و کاربران مکینتاش نیز قادر خواهند بود به آخرین نسخه MYOB به‌روز شوند.
نرم‌افزار تصمیم‌گیری
۱ ) Expert choice
یک ابزار بسیار قوی برای تصمیم‌گیری چند معیار که بر اساس فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP طراحی‌شده است. اجرای روش تکنیک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، امکان ارائه یک مدل ساختاری برای سارمان دهی و تعیین موارد زیر را در اختیار کاربر قرار می‌دهد:
○ مقایسه اهمیت Importance
○مقایسه ارجحیت Preference
○ مقایسه بزرگ‌نمایی Likelinhood
و همچنین این نرم‌افزار دارای توانمندی‌های بسیاری همچون امکان طرح نمودار سلسله مراتبی تصمیم‌گیری و طراحی سؤالات، تعیین ترجیحات و اولویت‌ها و محاسبه وزن نهایی، تحلیل حساسیت تصمیم‌گیری نسبت به تغییرات در پارامترهای مسئله و استفاده از نمودارها و گراف‌ها برای ارائه نتایج و عملکردهاست.
Expert choice یک برنامه محاسبات فازی و تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره در علم مدیریت است که به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند که مسائل برخوردار از معیارهای ارزشیابی متعدد را بررسی و حل کند.
تحلیل فعال بسیاری از جنبه‌های تکنیکی در expert choice به همراه تحلیل‌های جامع و مؤثر مسائل پیچیده در آن، باعث پرطرفدار شدن آن در میان کاربران شده است چراکه بسیاری از مسائل بررسی‌شده در زمینه‌های سیاست‌های اجتماعی، بازاریابی، تحصیل، تولید، سلامت عمومی، برنامه‌ریزی شرکتی، برنامه‌ریزی حمل‌ونقل، مدیریت محیط‌زیست، کشاورزی و بسیاری از حوزه‌های دیگر از روش AHP انجام می‌شود و استفاده از AHP در این سطح گسترده مستلزم تسلط به expert choice است.
تاریخچه نرم‌افزار:
روش AHP در اواخر سال ۱۹۸۳ توسط دکتر توماس ساعتی Wharton school of Business ابداع شد.
چند سال بعد در سال ۱۹۸۳ اولین نسخه نرم‌افزار EC توسط دکتر ساعتی و دکتر توماس در دانشگاه پنسیلوانیا ارائه شد.
در طی ۲۵ سال حضور این نرم‌افزار تاکنون ۱۲ نسخه از آن ارائه‌شده که نسخه EC11.5 آخرین نسخه آن است که دارای قابلیت‌هایی همچون هم‌خوانی با نرم‌افزارهای MSP و oracle است.
ماژول‌های expert chice:
expert choice در ۳ ماژول نرم‌افزاری پایه شامل راهنمای گام‌به‌گام آنلاین، ساختاری و مدل و ارزیابی و ماژول انتخاب تقسیم‌بندی می‌شود.
ماژول ساختاری، یک ویژگی طراحی‌شده برای کمک به کاربران در ایجاد یک مدل AHP برای مسئله تصمیم است که درواقع این ماژول یک ابزار کمکی برای درک مسئله و مدل‌سازی سلسله مراتبی است.
ماژول ساختاری یک جزء اصلی در نرم‌افزار expert choice برای ایجاد مدل‌هاست که مکانیزمی را برای تسهیل درک مسئله در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد. این ماژول برای ایجاد یک مدل است که در صورت نیاز می‌توان آن مدل را با استفاده اطلاعات قبل واردشده در ماژول ساختاری به نرم‌افزار وارد کرد و یا از مجموعه مزیت‌های مدل استاندارد برای این کار استفاده کرد.
انجام مقایسه حرفه‌ای بین ارزیابی‌های انجام‌شده، حل کردن یک مدل، اجرای تحلیل حساسیت و ایجاد گزارش‌ها نیز توسط ماژول ساختاری انجام می‌گیرد.
موارد کاربرد نرم‌افزار:
۱ ) مدیریت پروژه
۲ ) مدیریت ریسک
۳ ) مدیریت استراتژیک، بودجه‌ریزی استراتژیک
۴ ) تخصیص منابع
۵ ) مدیریت portfolio
۶ ) انتخاب فروشنده‌ها و تأمین‌کنندگان محصولات و منابع
۷ ) مدیریت کیفیت و طراحی برای six sigma و کارت امتیازی متوازن
۸ ) مطالعات تجاری و بازار
۹ ) اولویت‌بندی اهداف و ارزیابی و همسوسازی راه‌حل‌ها با سطح اطمینان بالا و به‌خصوص در تصمیم‌گیری‌های سازمانی
۱۰ ) تجمیع سریع تجربیات، تخصص و داده‌های موردنیاز برای تصمیم‌گیری جهت دستیابی به نتایج مطمئن
گام‌های اصلی در استفاده از نرم‌افزار expert choice:
۱ ) تعریف مسئله یا هدف
۲ ) تعریف معیارها
۳ ) شناسایی محدودیت‌ها
۴ ) انتخاب گزینه‌ها
قابلیت‌ها:
۱ ) محیط کاربری آسان و قابل‌درک
۲ ) امکان ترکیب نتایج و تعیین بهترین گزینه
۳ ) سازگار با نسخه‌های مختلف ویندوز
۴ ) امکان طراحی نمودار سلسله مراتبی تصمیم‌گیری و طراحی سؤالات در مورد موضوع مورد تصمیم
۵ ) ابزاری قدرتمند برای تصمیم‌گیری چند معیاره بر اساس تکنیک AHP
۶ ) تعیین اولویت‌ها در تصمیم‌گیری و محاسبه وزن نهایی معیارها
۷ ) دارای قابلیت تحلیل حساسیت تصمیم‌گیری نسبت به متغیر در پارامترهای مسئله
۸ ) امکان استفاده آر نمودارها و گراف‌ها برای ارائه نتایج و عملکردها
۹ ) امکان استفاده از روش‌هایی همچون طوفان فکری (brain storm) و واردکردن مدل در نرم‌افزار
۱۰ ) امکان مقایسه جفتی معیارها برای به دست آوردن اهمیت آن‌ها در تصمیم‌گیری
روند کلی کار با نرم‌افزار:
۱ ) ساختن مدل سلسله مراتبی
۲ ) دادن قابلیت تصمیم‌گیری گروهی به مدل
۳ ) مقایسه ۲ به ۲ معیارها و زیر معیارها برای تعیین اهمیت آن‌ها در تصمیم‌گیری
۴ ) سنتز و تلفیق برای تعیین بهترین گزینه
۵ ) انجام آنالیز حساسیت و گزارش‌گیری
- نرم‌افزارهای مشابه:
- ۱ ) sport file
- ۲ ) VID e
- ۳ ) Super Decisions
- ۴ ) AHP Project
- ۵ ) Decision Lens
- ۶ ) Decision simplifier
- ۷ ) choose It
- ۸ ) ERGO
- ۹ ) DPL7
البته اکسل نیز می‌تواند رقیب مناسبی باشد زیرا توانایی انجام محاسبات روش AHP را دارد.
مزایا و معایب:
مزایا:
۱ ) توانایی تصمیم‌گیری گروهی بالا و امکان استفاده از شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت
۲ ) سازگاری با نرم‌افزارهای Access، SQL، oracle و MSP
۳ ) قدرت گزارش‌گیری بالا و خروجی گیری توسط Word و Excel
۴ ) امکان آنالیز حساسیت قوی و ساده
۵ ) امکانات مخصوص به‌منظور مدیریت ریسک و انتخاب portfolio
معایب:
عدم استفاده از روش‌های دیگر تصمیم‌گیری
نرم‌افزارهای طرح‌ریزی و اقتصادسنجی
۱ ) Q SOM یا CRAFT
یکی از روش‌ها و تکنیک‌های ارزیابی، پایش و نظارت برای تحقق استراتژی‌ها، استفاده از ماتریس برنامه‌ریزی استراتژیک کمی یا Q SPM است. در این روش که در بسیاری از پژوهش‌های مربوط به مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک، استفاده می‌شود مشخص می‌گردد که کدام یک از گزینه‌های استراتژیک انتخاب‌شده امکان‌پذیر است و درواقع این استراتژی‌ها را اولویت‌بندی می‌کند.
تعیین اولویت گزینه‌های استراتژی، نه‌تنها برای یک سازمان استراتژیک یا بین بخشی می‌تواند مفید باشد، بلکه هر اقدام استراتژیک لزوماً دارای گزینه‌های مختلف استراتژی است که مدیریت ذی‌ربط، نیازمند ارزیابی گزینه‌های استراتژی است.
این ماتریس Q SPM از اطلاعات به‌دست‌آمده در مراحل مختلف مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک و راهبردی استفاده می‌کند و مانند سایر روش‌های راهبردی، نیازمند قضاوت خوب، خبرگی و آگاهی است.
ماتریس Q SPM برای ارزیابی امکان‌پذیری و پایداری راه‌کارهای پیشنهادی در مواجه‌شدن با شرایط با شرایط محیطی وضع موجود است و درصورتی‌که در این ماتریس یک استراتژی راه‌کاری برای مواجه‌شدن با شرایط درونی و بیرونی نداشته باشد، باید از فهرست استراتژی‌های قابل اولویت‌بندی خارج شود.
امروزه این ارزیابی و استفاده از ماتریس، توسط نرم‌افزار Q SOM انجام می‌شود. اما استفاده خاص از این نرم‌افزار درزمینهٔ جایابی دپارتمان‌ها در یک واحد صنعتی یا خدماتی است ولی این نرم‌افزار در کاربردهای دیگری همچون برنامه‌ریزی احتیاجات مواد، جانمایی و جایابی دپارتمان‌ها، برنامه‌ریزی ادغامی (AP)، بالانس خط تولید، زمان‌بندی فعالیت‌ها، زمان‌بندی پروژه، کنترل کیفیت و… استفاده می‌شود.
۲ ) ALDEP
ALDEP مخفف Automated la got design program از مشهورترین و شناخته‌شده‌ترین نرم‌افزارهای رشته صنایع و در درس طرح‌ریزی واحدهای صنعتی است. درواقع ALDEP یک الگوریتم کیفی و ایجادکننده (سازنده) است که به‌صورت غیرمستقیم، یک برنامه بهبوددهنده نیز شناخته می‌شود و توسط Evans and Seehof برای موسسه IBM ساخته شد.
قابلیت‌های نرم‌افزار:
این نرم‌افزار دارای قابلیت‌های الگوریتم ایجادکننده، مکانیزم کار تصادفی، واردکردن تعداد طرح‌هایی که در هر مرحله باید استقرار یابد و طرح‌های استقراری در هر مرحله است.
مزایای نرم‌افزار:
از مزایای ALDEP این است که می‌توان برای هر راهرو، آسانسور و پله‌ها در داخل طرح استقرار، فضا در نظر گرفت و طرح استقرار این الگوریتم، شکل مناسب و نیز محاسبات بالایی دارد.
اطلاعات ورودی نرم‌افزار:
اطلاعات ورودی ALDEP شامل طول و عرض زمین موردنظر، تعداد دپارتمان‌ها، نمودار رابطه فعالیت‌ها، ساخت بخش‌ها، کمترین درجه ارتباط، عرض نوار چیدمان و حداقل امتیاز برای چاپ یک طرح است.
ALDEP& CRAFT یک نوع ماکرو در نرم‌افزار اکسل‌اند.
ماکرو، نرم‌افزارهای کمکی‌اند که به نرم‌افزار اصلی اضافه می‌شوند تا باعث افزایش قابلیت‌های آن با تغییر خصوصیات نرم‌افزار، بنا بر سلیقه کاربر شوند.
ماکروها به زبان visual basic نوشته می‌شوند و به شاخه‌ای از VB (visual basic for application) گفته می‌شود.
این دو ماکرو در اکسل، برای چیدمان کارخانه و واحد صنعتی استفاده می‌شوند.
اطلاعاتی همچون مساحت هر دپارتمان با متغیر بودن آن، دسترسی به نمودار از- به، مختصات مربوط به هزینه‌ها، محاسبه مسافت، طول و عرض کارخانه و نحوه چیدمان و … توسط CRAFT انجام می‌شود و با ALDEP پس از چیدمان اولیه و مشخص شدن دپارتمان‌ها، بهینه‌سازی انجام می‌شود.
۳ ) Factory Flow
اطلاعات ورودی این نرم‌افزار شامل جریان مواد، میزان تولید و انواع تولید است. همچنین رسم چارت‌های مختلف بارنگ‌های متنوع، تخمین فضای انبار موردنیاز، رسم نمودار از- به و شدت – مسافت، تهیه بهترین استقرار با توجه به حجم تولید، فیلتر کردن دیاگرام بار پیوسته، استفاده از ابزارهایی مانند Factory CAD و Factory OPT برای ارائه layout بهینه، طراحی چارت در ACAD12 و… از مزایای این نرم‌افزار است.
۴ ) COMLAD
در این نرم‌افزار، ورود اطلاعات به دو روش لیست محصولات و نمودار ارتباطات است و از مزایای آن می‌توان به ویرایش قوی‌تر نسبت به QS و plannet، ارائه طرح نهایی با امتیاز دادن به طرح‌ها و محاسبه حداکثر و حداقل آن‌ها اشاره کرد.
۵ ) planet:در این نرم‌افزار، امکان مشاهده و دانلود تصاویر ماهواره‌ای وجود دارد.
۶ ) COFAD: برای طرح‌ریزی واحدهای صنعتی کاربرد دارد.
۷) CORELAP: برای طرح‌ریزی واحدهای صنعتی کاربرد دارد.
۸ ) COMFAR
بخشی از صحبت‌های مهندس شعبانعلی درباره کامفار:
بسیاری از مهندسان به‌صورت کلاسیک، برای محاسبات مالی و تنظیم گزارش توجیهی برای پروژه‌ها و طرح‌ها از کامفار استفاده می‌کنند و به همین دلیل کامفار همیشه کاربران خود را دارد مثلاً برای دستیابی به گزارش‌های عدد سازی برای عرضه در یک بانک و وام گرفتن و یا مستندسازی وامی که گرفته‌شده است و با جواب دادن به سرمایه‌گذاران، کامفار کاربرد می‌یابد.
امروزه استفاده منفی از کامفار برای مستندسازی و فساد و پول‌شویی، کمی برای حرفه‌ای‌های کامفار دشوار شده است اما بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی، گزارش‌های کامفار را دوست دارند و متوجه تحلیل‌های آن می‌شوند و آن را به سایر گزارش‌های پیش‌بینی مالی و توجیه و تحلیل جریان سرمایه‌گذاری ترجیح می‌دهند.
خارج از همه این بحث‌ها، کامفار به همه افراد برای نوشتن گزارش توجیهی حتی بدون نرم‌افزار، دید می‌دهد و Feasibility study و امکان‌سنجی اقتصادی، چیزی نیست که به‌سادگی بازار آن از بین برود.
کامفار چیست؟
Compar مخفف عبارت انگلیسی Computer Model for feasibility and reporting به معنای مدل کامپیوتری برای تجزیه تحلیل، امکان‌سنجی و گزارش دهی است که با هدف استاندارد کردن تعاریف و محاسبات، ارزیابی و مطالعات اقتصاد مهندسی مانند امکان سنجی و طرح‌های توجیه فنی و اقتصادی و شبیه سازی و تحلیل فرآیندهای مالی، توسط سازمان Unido سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۳ تهیه شد و علیرغم انتقاداتی که به آن وجود دارد، یکی از پرفروش‌ترین نرم‌افزارهای ارزیابی اقتصادی و بانکی در جهان است که قابلیت تطبیق با زبان فارسی را داراست و امکان شبیه‌سازی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت و تحلیل فرآیندهای مالی را فراهم می‌کند و قادر به تجزیه تحلیل‌های اقتصادی انواع پروژه‌های توسعه، سرمایه‌گذاری مشترک (joint venture) یا خصوصی‌سازی است تا به کارشناسان یک سازمان در حوزه توسعه سرمایه‌گذاری کمک کند و روند تحلیل طرح‌های موردبررسی را به‌صورت کامل اجرا و درنهایت فضای مناسب برای تصمیم‌گیری در مورد ارزیابی و یا اولویت‌بندی پروژه‌ها را در اختیار مدیران ارشد سازمان قرار دهد.
درواقع نرم‌افزار کامفار، ابزاری برای ساده‌سازی تجزیه تحلیل و ارزیابی مالی پروژه‌های صنعتی و غیر صنعتی و سرمایه‌گذاری است که توسط آن می‌توان شاخص‌های مالی پروژه را محاسبه و تحلیل کرد و تأثیر تغییرات هر یک از پارامترهای ورودی سیستم را بر فرآیندهای مالی طرح، بررسی و در نهایت در موردپذیرش و یا عدم پذیرش پروژه، تصمیم‌گیری کرد.
دلایل به وجود آمدن کامفار:
زمانی که ایده‌های متفاوت برای سرمایه‌گذاری و انتخاب مطرح می‌شوند، سرمایه‌گذاران به دنبال راه‌حل‌های مختلفی هستند تا بهترین تصمیم را بگیرند اما وجود پارامترهای فراوان با بیش از ۴۰۰۰ متغیر، محاسبات را آن‌قدر پیچیده می‌کند که اطمینان از نتایج آن‌ها برای تصمیم‌گیرندگان دشوار می‌شود. از طرف دیگر نگرش‌های متفاوت به یک موضوع خاص، باعث عدم دستیابی به نتایج یکسان می‌شود به‌عبارت‌دیگر در مورد یک طرح، برخی از محاسبات طرح را اقتصادی جلوه می‌دهد و برخی دیگر کلاً آن را رد می‌کند و این موضوع دلیلی برای آن شد تا دست‌اندرکاران برای استانداردسازی تعاریف و محاسبات اقدام کنند اما مشکل اصلی یعنی پیچیدگی عملیات محاسبتی، هنوز پابرجا بود و برای حل آن کمیته‌ای در UNIDO برای استاندارد و کامپیوتری کردن همزمان ارزیابی اقتصادی طرح‌ها تشکیل شد و نهایتاً برنامه COMFAR تهیه و به بازار عرضه شد.
ویژگی‌های کامفار:
۱) انجام طرح تجاری و پیش‌بینی درآمد و برآورد هزینه‌های پروژه‌های صنعتی، معدنی، کشاورزی، زیربنایی، دریانوردی و… توسط کامفار
۲ ) حمایت از طرح تحقیقات قبل از بهره‌برداری و سهولت سازمان‌دهی و محاسبه گزارش‌ها مالی و اقتصادی آن
۳ ) بررسی توجیه‌پذیری و قابل‌اجرا بودن و نبودن طرح و مطالعات فرصت‌یابی برای هر طرح صنعتی و معدنی
۴ ) اعلام نتیجه جذابیت اقتصادی طرح بر اساس محدود یا نامحدود بودن بودجه اقتصادی سازمان مجری
مناسب‌ترین نسخه کامفار:
ویرایش متفاوتی از کامفار در بازار موجود است اما Compare 3 Expert کامل‌ترین و بهترین آن‌هاست.