لوله‌کشی گاز

مراحل اجرای لوله‌کشی گاز شهری ساختمان

بعد از انجام و پایان دیوارچینی در اجرای ساختمان (مسکونی) و قبل از شروع گچ و خاک، باید اقدامات مربوط به تشکیل پرونده جهت لوله‌کشی گاز طبیعی صورت بگیرد.

مراحل لوله‌کشی گاز به قرار زیر است:

• تشکیل پرونده در سازمان نظام مهندسی و تعیین ناظر.
• انتخاب پیمانکار (مجری) لوله‌کشی گاز
• پایان عملیات لوله‌کشی
• تأیید مهندس ناظر
• نصب علم و کنتور گاز (خانگی یا تجاری)

چک لیست اجرایی لوله‌کشی گاز طبیعی:

1. پیمانکار و قرارداد:

پیمانکار (مجری لوله‌کشی گاز) باید از اتحادیه تاسیسات مکانیکی شهر، جواز کسب داشته باشد. سازمان نظام مهندسی به‌عنوان ناظر روی پروژه نظارت دارد. لازم به ذکر است که لیست پیمانکاران واجد شرایط و دارای پروانه کسب، هر دو ماه یک‌بار توسط اتحادیه تاسیسات مکانیکی به دفاتر نظام مهندسی ارسال می‌شود و مجریان و پیمانکاران لوله‌کشی گاز بر اساس این لیست، جهت اجرای کار (و حتی رتبه‌بندی) به نظام مهندسی معرفی می‌شوند.

2. تهیه مصالح کار:

مصالح کار را خودمان تهیه کنیم یا بهتر است که از پیمانکار بخواهیم مصالح را تأمین کند؟

بهتر است که مصالح را پیمانکار تامین کند و ما روی کیفیت مصالح نظارت داشته باشیم، زیرا:

الف) پیمانکار به‌دلیل خرید مداوم و تجربه بیشتر، نه تنها قیمت رقابتی‌تری را در اختیار دارد، بلکه فروشندگان مطمئن‌تر و منصف‌تری را سراغ دارد.

ب) در صورت تهیه مصالح توسط ما، به‌طور قطع بخشی از آن اضافه مانده و کاربری خاصی برای ما نخواهد داشت.

ج) مسئولیت خوب یا بد بودن مصالح از ما سلب می‌شود و در صورت بروز هر گونه مشکل فنی، پیمانکار نمی‌تواند مدعی شود که «مصالح مشکل داشته».

3. استاندارد مصالح اجرای گازکشی

الف) جنس لوله‌ها باید از نوع API (سپاهان یا سپنتا) باشند، در اکثر شهرها، لوله‌کشی گاز توکار اجرا می‌شود و لوله‌ها زیر کار می‌روند و بعد از اتمام کار برای ما قابل مشاهده نیست؛ بنابراین نوع لوله‎ها در هنگام تخلیه آن‌ها سر ساختمان (قبل از نوارپیچی) باید توسط کارفرما بازرسی شوند.

ب) برای لوله‌کشی توکار، اتصالات گاز باید از نوع بدون درز باشند. (برای لوله‌کشی روکار می‌توان از اتصالات درز‌دار استفاده کرد.)

ج) روی همه لوله‌ها، شیر و اتصالات گاز باید “علامت کارخانه سازنده”، “کلمه گاز” و “استاندارد ساخت” به‌صورت حک شده و یا رنگ غیرقابل پاک‌شدن نوشته شده باشد.

د) لوله گاز باید از جنس فولاد سیاه (بدون درز یا با درز) باشد.

ه) “نوار” و “پرایمر” برای استفاده در لوله‌ها باید ساخت یک کارخانه باشند.

و) شیرهای گاز باید از نوع “ربع گرد توپکی” باشند.

4. ایمنی در اجرا

الف) فشار گاز شهری در ساختمان‌های مسکونی 1/4 پوند بر اینچ مربع است و محاسبات ایمنی و انتخاب پیمانکار نیز بر مبنای این فشار است.

ب) طولانی‌ترین مسیر از خروجی رگلاتور گاز تا دورترین مصرف‌کننده گاز را برای تعیین قطر لوله لحاظ می‌کنند.

ج) قطر لوله گاز باید برای حداکثر مصرف تمام دستگاه‌ها با هم کافی باشد.

د) لوله گاز هیچ واحدی نباید از واحد دیگر عبور کرده باشد، ولی عبور از قسمت‌های مشترک ساختمان بلامانع است.

ه) لوله‌های گاز نباید از کانال کولر، دالان آسانسور و یا مسیر تهویه هوا عبور کنند.

و) اورلب نوارپیچی لوله ها 50 درصد از هر لایه نوار است؛ یعنی نیمی از هر لایه نوار روی لایه قبلی می‌آید.

ز) سرجوش و اتصالات توسط نوار مخصوصی نوارپیچی می‌شود.

ح) خم کردن لوله فقط با لوله خم‌کن، و نهایتا تا 90 درجه خم صورت می‌گیرد. چین خوردگی و ترک نباید در محل خم ایجاد شود.

ت) اتصالات جوشی بدون درز باید با دستگاه رکتیفایر DC جوش داده شوند.

ی) قبل از هر دستگاه گازسوز باید یک شیر نصب شود.

ک) شیر گاز نباید در فاصله نزدیکتر از 10 سانتی متر از جعبه فیوز و یا کلید برق نصب شود، اگر شیر گاز زیر جعبه فیوز قرار دارد، باید بیش از 50 سانتیمتر پایین‌تر از آن باشد.

ل) گازکشی برای روشنایی و شومینه، مورد تأیید اداره گاز شهری استان تهران نیست، ولی در صورت همکاری مهندس ناظر و تامین هوای مورد نیاز این مصرف‌کننده‌ها از بیرون از ساختمان، قابل اجرا خواهند بود.

م) وسایل گازسوز، خصوصا روشنایی (در صورت وجود)، نباید مقابل دریچه کانال کولر باشند.

ن) تمام وسایل گازسوز باید مجهز به ترموکوپل باشند تا در مواقع خاموشی شعله، جریان گاز قطع شود.

و) دیوار، کف و سقف محل استقرار وسایل گازسوز باید با مواد مقاوم در برابر حرارت ساخته شود.

5. دودکش

در صورتی‌که دود حاصل از سوخت گاز طبیعی به‌درستی از مجرای دودکش خارج نشود، وارد فضای اتاق شده و احتمال خفگی و مرگ را در پی خواهد داشت. واکنش زیر مربوط به سوخت کامل گاز متان است، ولی در صورتی‌که اکسیژن کافی برای سوخت در مجاورت متان نباشد، گاز خطرناک CO نیز در دود حاصل وجود خواهد داشت.

سوخت گاز طبیعی

الف) لوله دودکش باید از ایمن‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر عبور کند.

ب) مسیر لوله دودکش نباید از شناژ و تیرها عبور کند و نباید باعث کاهش مقاومت اجزاء سازه شود.

ج) حتی المقدور لوله دودکش نباید مسیر افقی طی کند ولی اگر به ناچار باید مسیر لوله عوض شود، می‌بایست از زانو 45 درجه استفاده گردد.

د) هر وسیله گازسوز باید مجهز به دودکش مجزا باشد.

ه) کلاهک دود کش باید به شکل H باشد.

6. کنترل نشت گاز

پس از اتمام لوله‌کشی اطمینان از عدم نشت گاز به 3 روش زیر انجام می‌شود:

الف) پس از نصب کنتور، کلیه شیرهای گاز را بسته و شیر اصلی کنتور را باز می‌کنند، سپس عدد کنتور را با دقت یادداشت می‌کنند. پس از گذشت 15 دقیقه نباید عدد کنتور تغییری کند. تغییر در عدد کنتور به معنی نشت گاز در سیستم است.

ب) در صورتی‌که بخواهیم صحت اجرای لوله‌کشی را بدون فشار گاز شهری بسنجیم، می‌توانیم با فشار لوله آب به ارتفاع 250 میلیمتر این کار را انجام دهیم، که در صورت عدم نشت هوا از لوله‌ها، نباید ارتفاع لوله آب کاهش یابد.

ج) برای تشخیص نشت در محلی از لوله، باید از کف صابون یا ریکا استفاده شود، نه شعله.

7. محل نصب کنتور

الف) محل نصب کنتور باید در معرض جریان هوا باشد.

ب) کنتور گاز باید حداقل 10 سانتیمتر با سیم‌کشی برق روکار، 1 متر با هر دستگاه دارای مشعل (شعله) و 50 سانتیمتر از کنتور برق فاصله داشته باشد.

8. قیمت لوله‌‏کشی گاز شهری

دو نوع قیمت گذاری برای اجرای لوله‌کشی گاز وجود دارد:

الف) نرخ بر مبنای متر طول لوله‌کشی.

ب) نرخ بر مبنای تشخیص و محاسبات مجری (چکی)

در مورد قیمت‎گذاری نوع «ب»، صحبت زیادی نمی‎توان کرد، ولی نوع «الف» شفاف‌تر و منصفانه‌تر است و مبنای محاسبه، مسافت لوله‌کشی انجام شده از کنتور تا محل استقرار دستگاه مصرف‌کننده گاز شهری (پکیج، گاز آشپزخانه یا موتورخانه) در منازل است.

در مورد پرداخت باید این موضوع را مد نظر داشت که 10 درصد از مبلغ کل قرارداد، بابت حسن انجام کار، نزد کارفرما باقی می‌ماند و پس از تحویل قطعی، و انتقال جریان گاز شهری به سیستم گازکشی، قابل پرداخت خواهد بود.

وظایف ناظر گاز

بر اساس توافقنامۀ بین سازمان نظام مهندسی و شرکت گاز مقرر گردید مهندسان ناظر تأسیسات مکانیکی پس از گذراندن دوره‌های فشرده، صلاحیت نظارت گاز اخذ نمایند و قبل از نصب انشعاب گاز استاندارد بودن شرایط مکان متقاضیِ دریافت انشعاب، از لحاظ لوله‌کشی گاز، دودکش‌ها، دریچه‌های تبادل هوا و مواردی از این دست را کنترل و تأیید نمایند.

پس از اجرائی شدن توافقنامه‌های مذکور، مهندسان ناظر گاز که از سازمان‌های نظام مهندسی صلاحیت خود را اخذ نموده، مسئولیت بازدید و مطابقت شرایط متقاضیان انشعاب گاز با استانداردهای مربوطه را بر عهده می‌گیرند. هم اکنون تقریباً در تمام نقاط کشور اخذ انشعاب و کنتور گاز منوط است به تأییدیه شرایط متقاضی توسط مهندس ناظر گاز که توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان معرفی شده است.

نکات بازرسی مهندسین ناظر گاز:

ناظر گاز باید کیفیت این موارد را کنترل نماید:

•     لوله‌های انتقال گاز شهری و شیرآلات ربع گرد آن
•     جوشکاری لوله‌های گاز و تست کردن آن با فشار هوای کمپرسور و پیزومتر (فشارسنج)
•     صلاحیت و کیفیت کار مجری گاز
•     جانمایی اصولی شیرهای گاز و مسیر لوله‌های گاز
•     مسیر درست و اصولی دودکش‌های لوازمات گازسوز
•     مصالح دودکش‌ها
•     دودکش‌ها از لحاظ دودبند بودن
•     اجرای دریچه تأمین هوای تازه در کلیه فضاهای مورد نیاز
•     نصب برچسب (لِیبِل) بر روی دریچۀ تأمین هوای تازه مبنی بر اینکه: «مخصوص عبور جریان هوای وسیلۀ گازسوز. به هیچ وجه مسدود نگردد.»

نکات ویژه جهت تاییدیه نقشه‌های گاز:

در نقشه گاز باید این موارد به‌طور کامل و دقیق رسم شوند:

•     نقشه ایزومتریک لوله‌ها با اندازه‌گذاری قطر و طول لوله‌ها
•     پلان و  اندازه‌گذاری طول و عرض کلی بنا و زمین
•     محل اجاق گاز در نقشه پلان آشپزخانه و شیر گاز اجاق و نوشتن فاصله 20 سانتی‌متر تا لبه اجاق گاز
•     دودکش در محل استقرار و نوشتن جنس  قطر و ارتفاع آن‌ها
•     دریچه هوای تازه در محل آن‌ها و اندازه و جنس آن‌ها
•     پکیج فن‌دار و لوله دودکش دوجداره آن‌ها و نوشتن مدل سریال آن‌ها